Thuốc giả đội lốt 'xách tay' - canh bạc với tử thần

Tình huống 9: Thuốc xách tay bán trên Facebook
Bối cảnh:
Một cá nhân bán thuốc “xách tay” Nhật – Mỹ trên Facebook, không giấy phép, không kiểm định.
10 câu hỏi:
1. Bán thuốc xách tay có hợp pháp không?
2. Luật Dược 2016 quy định gì về nhập khẩu thuốc?
3. Người mua gặp rủi ro ai chịu trách nhiệm?
4. Facebook có trách nhiệm pháp lý không?
5. Quản lý thị trường xử lý thế nào?
6. So sánh Việt Nam với Nhật về quản lý thuốc nhập.
7. Vì sao thuốc xách tay vẫn “hot” ở Việt Nam?
8. Giải pháp quản lý thuốc xách tay online?
9. Vai trò của truyền thông trong giáo dục người tiêu dùng?
10. Nhóm bạn đề xuất khung pháp lý về thuốc xách tay online.
Yêu cầu đạt được:
• Nhận diện rủi ro thuốc xách tay.
• Hiểu pháp luật nhập khẩu dược.
• Đề xuất giải pháp quản lý và truyền thông.

Trả lời
* Hình ảnh một số hàng xách tay

1. Bán thuốc “xách tay” không hợp pháp
Theo quy định của Luật Dược Việt Nam (2016) và Nghị định 54/2017/NĐ-CP, thuốc là mặt hàng đặc biệt, chỉ được phép kinh doanh khi có giấy phép và được cơ quan có thẩm quyền kiểm nghiệm, cấp số đăng ký lưu hành tại Việt Nam.
Do đó:

Thuốc “xách tay” (tức thuốc được cá nhân mang về từ nước ngoài không qua nhập khẩu chính ngạch) không được phép kinh doanh, buôn bán.
Việc bán thuốc này, dù là qua Facebook, Zalo hay sàn thương mại điện tử, đều vi phạm pháp luật vì không đảm bảo kiểm định chất lượng, nguồn gốc và an toàn cho người dùng.
Tóm lại: Bán thuốc “xách tay” là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

2. Quy định của luật Dược 2016 về nhập khẩu thuốc

Theo Luật Dược năm 2016, việc nhập khẩu thuốc được quy định rất chặt chẽ nhằm bảo đảm chất lượng, an toàn và hiệu quả của thuốc lưu hành tại Việt Nam. Cụ thể:

Thuốc nhập khẩu phải có Giấy đăng ký lưu hành tại Việt Nam, trừ một số trường hợp đặc biệt như:

Thuốc phục vụ cho nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng;
Thuốc dùng trong các chương trình viện trợ, hiến tặng, phòng chống dịch bệnh;
Thuốc chưa có số đăng ký nhưng được Bộ Y tế cho phép nhập khẩu theo nhu cầu điều trị đặc biệt.
Mọi thuốc nhập khẩu đều phải được kiểm tra chất lượng và kiểm nghiệm trước khi đưa ra lưu hành.

* Như vậy, cá nhân tự ý mang thuốc từ nước ngoài về để bán (“xách tay”) là vi phạm Luật Dược, vì không phải là tổ chức được cấp phép nhập khẩu thuốc hợp pháp.

Chỉ tổ chức, doanh nghiệp có Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược mới được phép nhập khẩu thuốc (Điều 91, Luật Dược 2016)

3. Người mua gặp rủi ro

- Người bán chịu trách nhiệm chính vì kinh doanh thuốc không
phép. Nếu gây hại sức khỏe, có thể bị truy cứu hình sự. Người mua cũng chịu hậu
quả do tự ý sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc.
goog_53899870

- Cụ thể theo pháp luật:
+ Người bán có thể bị xử lý về:
Hành vi kinh doanh thuốc không phép, vi phạm Điều 6 Luật Dược 2016;
+ Gây thiệt hại sức khỏe hoặc tính mạng cho người khác, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (Điều 190, 317) – tội buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh.
+ Người mua cũng chịu một phần rủi ro vì tự ý sử dụng thuốc không rõ nguồn gốc, không theo đơn bác sĩ, vi phạm quy định về sử dụng thuốc an toàn.

4. Facebook chỉ chịu trách nhiệm phối hợp và xử lý nội dung vi phạm khi có yêu cầu của cơ quan chức năng, chứ không chịu trách nhiệm trực tiếp về hành vi kinh doanh thuốc trái phép của cá nhân.

- Trong trường hợp cá nhân bán thuốc “xách tay” trái phép trên Facebook, Facebook (nền tảng mạng xã hội) không trực tiếp chịu trách nhiệm pháp lý về hành vi của người bán, trừ khi nền tảng cố ý dung túng hoặc không hợp tác với cơ quan quản lý khi được yêu cầu.

Cụ thể:

- Theo Nghị định 72/2013/NĐ-CP và Nghị định 27/2018/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng:
Facebook chỉ cung cấp nền tảng, không chịu trách nhiệm nội dung do người dùng tự đăng tải.
Tuy nhiên, Facebook có nghĩa vụ phối hợp với cơ quan chức năng (như Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an) để gỡ bỏ, chặn quảng cáo, bài đăng vi phạm pháp luật khi được yêu cầu.
Nếu Facebook không hợp tác hoặc cố tình để nội dung vi phạm tồn tại, cơ quan quản lý có thể xử lý vi phạm hành chính, thậm chí hạn chế hoạt động tại Việt Nam.

5. Xử lý của Quản lý thị trường

- Khi cơ quan Quản lý thị trường (QLTT) phát hiện cá nhân bán thuốc “xách tay” không có giấy phép, họ sẽ xử lý theo quy định pháp luật về kinh doanh dược phẩm và hàng nhập lậu. Cụ thể:
- Tịch thu toàn bộ thuốc vi phạm, vì đây là hàng nhập khẩu không qua kiểm định, không có số đăng ký lưu hành tại Việt Nam.
Xử phạt hành chính theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP (về xử phạt trong lĩnh vực thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm):
Phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, tùy giá trị hàng vi phạm;
Tịch thu tang vật, phương tiện;
Có thể buộc tiêu hủy thuốc hoặc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được từ việc bán thuốc.
Nếu thuốc “xách tay” gây ảnh hưởng sức khỏe người tiêu dùng, QLTT có thể chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tóm lại:
Cơ quan Quản lý thị trường có quyền kiểm tra, tịch thu, xử phạt hành chính, và nếu cần, phối hợp với công an, y tế, hải quan để xử lý hình sự đối với hành vi buôn bán thuốc “xách tay” trái phép.

6. So sánh Việt Nam với Nhật Bản về quản lý thuốc nhập khẩu

- Nhật Bản quản lý nghiêm ngặt hơn, yêu cầu phê duyệt công thức, nhãn mác, và truy xuất nguồn gốc. Việt Nam cũng cấm bán thuốc xách tay nhưng đang siết chặt dần quản lý online và nhập lậu

xử lý hình sự

phạt tiền cao

thu hồi giấy phép

xử lý hình sự

7. Thuốc "xách tay" vẫn hót ở Việt Nam vì:

Tâm lý “chuộng hàng ngoại”
→ Nhiều người tin rằng thuốc Nhật, Mỹ, Hàn... có chất lượng tốt hơn, hiệu quả nhanh hơn so với thuốc trong nước.
Thiếu hiểu biết về quy định pháp luật
→ Không ít người chưa biết rằng bán và mua thuốc xách tay là hành vi vi phạm và tiềm ẩn rủi ro sức khỏe.
Quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội
→ Người bán thường thổi phồng công dụng, gắn mác “hàng Nhật chính hãng”, “xách tay chuẩn sân bay”, khiến người tiêu dùng dễ tin tưởng.
Giá cả linh hoạt, dễ mua
→ Không cần đơn thuốc, không cần đến nhà thuốc, chỉ cần đặt online – giao tận nơi, tiện lợi nên nhiều người chọn mua.
Thiếu niềm tin vào hệ thống phân phối thuốc chính thống
→ Một số người cho rằng thủ tục mua thuốc ở bệnh viện phức tạp, hoặc thuốc nội không hiệu quả bằng hàng ngoại, dẫn đến xu hướng tìm đến “xách tay”.

Tóm lại: Thuốc “xách tay” vẫn “hot” vì tâm lý sính ngoại, sự tiện lợi khi mua online và thiếu nhận thức pháp lý, trong khi công tác quản lý, kiểm soát bán thuốc qua mạng vẫn còn khó khăn.

8. Giải pháp quản lý thuốc xách tay online

Để kiểm soát tình trạng buôn bán thuốc “xách tay” trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, cần kết hợp đồng bộ nhiều giải pháp từ cơ quan quản lý đến người tiêu dùng:

🔹 1. Siết chặt khung pháp lý và kiểm tra thường xuyên
Cập nhật, bổ sung quy định trong Luật Dược và Nghị định xử phạt thương mại điện tử để xử lý cụ thể hành vi rao bán thuốc trái phép trên mạng.
Tăng cường kiểm tra định kỳ các tài khoản, fanpage, group bán hàng online có dấu hiệu buôn bán thuốc “xách tay”.
🔹 2. Phối hợp giữa Bộ Y tế – Bộ Công Thương – Bộ Công an
Thiết lập đường dây nóng và hệ thống báo cáo vi phạm trực tuyến.
Khi phát hiện, phối hợp điều tra – xử phạt nghiêm, thậm chí khởi tố nếu có dấu hiệu hình sự.
🔹 3. Yêu cầu nền tảng mạng xã hội và sàn TMĐT chịu trách nhiệm
Buộc Facebook, TikTok, Shopee, Lazada... có công cụ lọc và gỡ nội dung quảng cáo thuốc không phép.
Nếu không tuân thủ, xử phạt hoặc tạm đình chỉ hoạt động tại Việt Nam theo Nghị định 72/2013/NĐ-CP.
🔹 4. Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng
Tuyên truyền để người dân hiểu rõ: thuốc “xách tay” là hàng nhập lậu, tiềm ẩn rủi ro lớn.
Khuyến khích chỉ mua thuốc tại nhà thuốc đạt chuẩn GPP (Thực hành tốt nhà thuốc).
🔹 5. Ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc thuốc
Xây dựng hệ thống mã QR quốc gia cho thuốc – người dân có thể quét để kiểm tra nguồn gốc, hạn dùng, số đăng ký.

Kết luận: Muốn quản lý hiệu quả thuốc “xách tay” online, phải kết hợp giữa pháp luật nghiêm – công nghệ hiện đại – ý thức người tiêu dùng, đồng thời buộc nền tảng mạng xã hội chịu trách nhiệm kiểm duyệt nội dung buôn bán thuốc.

9. Vai trò của truyền thông trong giáo dục người tiêu dùng

Truyền thông giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi tiêu dùng, giúp người dân hiểu rõ rủi ro và tuân thủ quy định pháp luật khi sử dụng thuốc.

🔹 1. Cung cấp thông tin chính xác, kịp thời

Truyền thông (báo chí, truyền hình, mạng xã hội chính thống) giúp phổ biến quy định của Luật Dược, các vụ việc vi phạm điển hình, và mức xử phạt khi bán hoặc mua thuốc “xách tay”.
Cảnh báo công khai các loại thuốc giả, thuốc nhập lậu, thuốc không đạt chuẩn đang lưu hành trên thị trường.

🔹 2. Giáo dục hành vi tiêu dùng an toàn

Hướng dẫn người dân phân biệt thuốc hợp pháp – thuốc xách tay, cách kiểm tra số đăng ký, mã QR, tem chống giả.
Khuyến khích chỉ mua thuốc tại nhà thuốc được cấp phép, có dược sĩ tư vấn.

🔹 3. Thay đổi nhận thức “chuộng hàng ngoại”

Truyền thông giúp xây dựng niềm tin vào thuốc sản xuất trong nước, giới thiệu thuốc Việt chất lượng cao, đạt chuẩn quốc tế.
Nâng cao tinh thần “người Việt dùng thuốc Việt an toàn”.

🔹 4. Kết nối giữa cơ quan quản lý và người dân

Tạo kênh phản ánh, tố giác các trang, tài khoản buôn bán thuốc “xách tay” trái phép.
Giúp cơ quan chức năng nhanh chóng xử lý vi phạm và ngăn chặn lan rộng trên mạng xã hội.

Tóm lại:
Truyền thông không chỉ là công cụ tuyên truyền, mà còn là “vaccine nhận thức” giúp người tiêu dùng biết – hiểu – tránh xa thuốc “xách tay”, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và củng cố niềm tin vào hệ thống dược phẩm hợp pháp.

10. Đề xuất khung pháp lý về quản lý thuốc “xách tay” bán online

1. Nhận diện rủi ro của thuốc “xách tay”

Không rõ nguồn gốc, không kiểm định chất lượng, dễ là thuốc giả, thuốc hết hạn hoặc bị thay đổi thành phần.
Không có hướng dẫn sử dụng chính thức bằng tiếng Việt, dễ gây dùng sai liều, tương tác thuốc nguy hiểm.
Không được bảo quản đúng quy chuẩn trong quá trình vận chuyển, làm giảm tác dụng hoặc gây hại.
Buôn bán online khó kiểm soát, tiềm ẩn nguy cơ lan truyền thuốc kém chất lượng trên diện rộng.

🔹 2. Hiểu quy định pháp luật về nhập khẩu và kinh doanh dược phẩm

Theo Luật Dược 2016:
- Chỉ tổ chức, doanh nghiệp có giấy phép đủ điều kiện kinh doanh dược mới được nhập khẩu và phân phối thuốc.
- Thuốc nhập khẩu phải có giấy đăng ký lưu hành, được kiểm nghiệm và cấp phép bởi Bộ Y tế.
- Cá nhân nhập thuốc “xách tay” để bán là hành vi nhập lậu, kinh doanh trái phép.
Theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP, hành vi này bị phạt tiền, tịch thu hàng hóa, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

🔹 3. Đề xuất khung giải pháp quản lý thuốc “xách tay” online

a. Hoàn thiện pháp lý

Bổ sung quy định riêng trong Luật Dược và Luật Thương mại điện tử để xử lý rõ hành vi rao bán, quảng cáo thuốc không phép trên mạng.
Quy định trách nhiệm pháp lý của nền tảng mạng xã hội và sàn TMĐT trong việc kiểm duyệt và gỡ bỏ nội dung vi phạm.

b. Tăng cường kiểm tra và phối hợp liên ngành

Tạo tổ công tác liên ngành (Y tế – Công Thương – Công an – Thông tin & Truyền thông) để giám sát thường xuyên, xử lý nhanh vi phạm.
Áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc thuốc bằng mã QR hoặc blockchain, giúp người dân dễ kiểm tra tính hợp pháp.

c. Truyền thông – Giáo dục cộng đồng

Đẩy mạnh chiến dịch truyền thông đại chúng: cảnh báo nguy cơ, hướng dẫn nhận biết thuốc hợp pháp.
Phối hợp với báo chí, KOLs, bác sĩ, dược sĩ để lan tỏa thông điệp “Thuốc xách tay – nguy cơ thật, đừng tin ảo”.
Xây dựng chuyên trang tra cứu thuốc hợp pháp do Bộ Y tế quản lý.

Kết luận:
Khung pháp lý về thuốc “xách tay” online cần đảm bảo 3 trụ cột chính:

Luật nghiêm – rõ trách nhiệm (cho cá nhân và nền tảng);
Giám sát chủ động bằng công nghệ;
Truyền thông hiệu quả, nâng cao nhận thức người tiêu dùng.

Nhờ đó, Việt Nam có thể bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ngăn chặn thuốc lậu lan tràn và xây dựng môi trường kinh doanh dược phẩm minh bạch, an toàn.

Tìm kiếm Blog này

Mai Thị Mến, mã SV: 2500218 - Lớp: D2 - K25, Trường Đại học Thành Đô