Quảng cáo sai – niềm tin mất, sức khỏe hại, uy tín tan

 Đề bài

Bối cảnh:

Công ty B quảng bá TPCN “Thuốc bổ gan Bảo Long” là “trị dứt điểm viêm gan B”.

10 câu hỏi:

1.     Quảng cáo này vi phạm luật nào?
2.     Luật Dược có cho phép TPCN được gọi là “thuốc” không?
3.     Người tiêu dùng bị thiệt hại có quyền gì?
4.     Cơ quan nào quản lý quảng cáo y tế?
5.     Sự khác biệt giữa quảng cáo thuốc và TPCN theo pháp luật?
6.     So sánh với cách quản lý quảng cáo thuốc ở Mỹ.
7.     Doanh nghiệp có thể bị xử phạt gì?
8.     Trách nhiệm đạo đức của bộ phận marketing?
9.     Có cần tăng hình phạt quảng cáo sai sự thật không?

10. Nhóm bạn đề xuất khung pháp lý riêng cho quảng cáo dược online.

Trả lời

1. Quảng cáo này vi phạm những luật sau: 

•  Luật Quảng cáo 2012 – Điều 8 khoản 5: Cấm quảng cáo sai sự thật, gây nhầm lẫn về công dụng, đặc tính của hàng hóa.
• Luật An toàn thực phẩm 2010 – Điều 70: TPCN không được quảng cáo gây hiểu nhầm là thuốc chữa bệnh.
• Cụm từ “trị dứt điểm viêm gan B” là nội dung sai sự thật và vi phạm pháp luật.
•  Hành vi sai phạm cụ thể:

- Gán công dụng điều trị bệnh cho TPCN.
- Sử dụng từ “thuốc” cho sản phẩm không phải là thuốc.
- Gây nhầm lẫn nghiêm trọng cho người tiêu dùng về khả năng chữa bệnh

2. Luật Dược không cho phép TPCN được gọi là “thuốc”

Theo Luật Dược 2016, “thuốc” là chế phẩm có tác dụng phòng, chữa bệnh, chẩn đoán bệnh.
Thực phẩm bảo vệ sức khỏe (TPCN) chỉ có tác dụng hỗ trợ chức năng cơ thể, không điều trị bệnh.
Ranh giới pháp lý giữa thuốc và TPCN

Tiêu chí	Thuốc	TPCN (Thực phẩm bảo vệ sức khỏe)
Cơ sở pháp lý	Luật Dược 2016	Luật An toàn thực phẩm 2010
Chức năng	Phòng, chữa, chẩn đoán bệnh	Hỗ trợ chức năng cơ thể, tăng sức đề kháng
Được phép quảng cáo là “trị bệnh”?	Có – nếu được Bộ Y tế phê duyệt	Không – chỉ được nói “hỗ trợ”
Cơ quan quản lý	Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế)	Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế)

3. Người tiêu dùng bị thiệt hại có quyền

Theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, người tiêu dùng có quyền:
Yêu cầu bồi thường thiệt hại vật chất và tinh thần (Điều 25).
Khiếu nại, tố cáo hoặc khởi kiện doanh nghiệp.
Yêu cầu cơ quan quản lý buộc thu hồi, cải chính thông tin sai sự thật.
 Báo cáo tới Cục An toàn thực phẩm hoặc Cục Quản lý cạnh tranh.

4. Các cơ quan quản lý quảng cáo y tế

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế): quản lý quảng cáo TPCN, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng.
Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế): quản lý quảng cáo thuốc, dược phẩm.
Sở Y tế địa phương: giám sát quảng cáo trên địa bàn.
Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ TT&TT): kiểm soát quảng cáo trên mạng, nền tảng online.

5. Sự khác biệt giữa quảng cáo thuốc và TPCN theo pháp luật

Tiêu chí	Thuốc	TPCN (Thực phẩm bảo vệ sức khỏe)
Cơ quan duyệt quảng cáo	Bộ Y tế (Cục Quản lý Dược)	Cục An toàn thực phẩm
Nội dung cho phép	Được nêu tác dụng điều trị theo tờ hướng dẫn đã phê duyệt	Chỉ được nói hỗ trợ chức năng, không nêu “chữa”, “điều trị”, “trị dứt điểm”…
Thủ tục	Phải có Giấy xác nhận nội dung quảng cáo thuốc	Phải có Giấy xác nhận nội dung quảng cáo TPCN
Hình ảnh, lời nói	Không được dẫn chứng người bệnh khỏi bệnh	Không được gây hiểu lầm là thuốc

6. So sánh với cách quản lý quảng cáo thuốc ở Mỹ

Tiêu chí	Việt Nam	Hoa Kỳ (Mỹ)
Cơ quan quản lý	Bộ Y tế (Cục Quản lý Dược, ATTP)	FDA và FTC
Quy định	Cần được duyệt trước khi quảng cáo	Không cần duyệt trước, nhưng phải trung thực và có bằng chứng khoa học
Hậu kiểm	Xử phạt hành chính, rút giấy phép	Phạt nặng, truy tố dân sự hoặc hình sự nếu lừa dối

7. Doanh nghiệp có thể bị xử phạt

Theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP và Nghị định 38/2021/NĐ-CP:

• Phạt tiền từ 50–70 triệu đồng nếu quảng cáo TPCN gây hiểu nhầm là thuốc.

• Buộc tháo gỡ quảng cáo sai phạm, cải chính thông tin, tịch thu lợi nhuận.

• Thu hồi giấy xác nhận nội dung quảng cáo, thậm chí rút Giấy chứng nhận ATTP.

8. Trách nhiệm đạo đức của bộ phận marketing

• Phải trung thực, minh bạch, không vì doanh số mà đánh lừa người tiêu dùng.
  Tôn trọng nguyên tắc y đức và sức khỏe cộng đồng.
  Kiểm tra kỹ nội dung với bộ phận pháp chế và chuyên môn y tế trước khi phát hành.
  Không thuê KOLs, bác sĩ giả hoặc “người bệnh khỏi hẳn” để quảng bá sai sự thật.

9. Cần tăng hình phạt quảng cáo sai sự thật 

 Vì:

Hiện mức phạt hành chính chưa đủ răn đe, lợi nhuận sai phạm cao hơn tiền phạt.

• Có thể đề xuất:
• Tăng mức phạt gấp 3–5 lần lợi nhuận thu được.
• Công khai danh sách doanh nghiệp vi phạm.
• Tạm đình chỉ kinh doanh sản phẩm vi phạm.

10. Đề xuất khung pháp lý riêng cho quảng cáo dược online

Nhóm đề xuất:

• 1. Xây dựng khung pháp lý riêng cho quảng cáo y tế trực tuyến.
• 2. Cấp mã định danh quảng cáo y tế online, liên kết với cổng xác thực Bộ Y tế.
• 3. Tăng trách nhiệm của nền tảng (Facebook, TikTok, YouTube) khi hiển thị nội dung sai.
• 4. Ứng dụng AI và cơ sở dữ liệu mở để giám sát tự động quảng cáo sai sự thật.
• 5. Tăng chế tài: phạt theo tỷ lệ doanh thu quảng cáo, không chỉ mức cố định.